Waarom voel ik me vaak zo incompetent? Ann Van Riet.

Ann Van Riet, Althea training & coaching.

Onlangs vroeg iemand mij: “Wat is eigenlijk het moeilijkste aan je vak, en wat is het makkelijkste?”

Het moeilijkste aan mijn vak, besefte ik onmiddellijk, is iets dat eigenlijk niets met het coaching-vak op zich te maken heeft, en alles met één van mijn meest hardnekkige patronen.
Het moeilijkste is namelijk dat ik nu bijna 5 jaar als zelfstandig coach werk, en me op veel momenten nog even incompetent voel als 5 jaar geleden.
Je zou toch denken, als logisch denkend mens, dat het niet anders kan dan dat je je na 5 jaar méér competent en méér op je gemak voelt dan in het prille begin? Tja. In dit opzicht speelt er duidelijk iets in mezelf dat niét zo logisch redeneert. 😉

Het makkelijkste van mijn vak, daar moest ik iets langer over nadenken. Het makkelijkste aan mijn vak is dat het eigenlijk vanzelf gaat. Eigenlijk stel ik maar wat vragen. Ik luister, en ik denk: “goh, ik ga dit voorbeeld eens vertellen”. Ik voel , er komt een woord in me op, ik zeg het hardop. Ik check in mijn lichaam welke signalen het geeft en ik vertel een metafoor.
“Hard werken” kan je dat bezwaarlijk noemen, niet? Of toch?

Terwijl ik aan het praten was, viel ook mijn frank: wat ik het moeilijkste vind aan mijn vak (een vermeend gevoel van incompetentie) en wat ik het makkelijkste vind (het gaat eigenlijk ‘vanzelf’) zijn de 2 kanten van dezelfde medaille.

Juist doordàt mijn vak zo bij me past, het zo natuurlijk aanvoelt, het niet voelt als ‘werken’ of ‘moeite doen’, kan ik het ook niet herkennen als een competentie!

Aanleiding dus om eens verder te onderzoeken hoe dit proces juist werkt! Hoe het komt dat we ons, hoewel we eigenlijk wel competent zijn in iets, ons toch volslagen incompetent kunnen voelen.

Factor 1: Je hebt een bepaalde competentie of kennis die aanvoelt als ‘vanzelf, ‘dat kon ik al altijd’, ‘ik moet geen moeite doen’.

Wat er eigenlijk aan de hand is, is dat je in deze competentie onbewust bekwaam bent. Je kan iets, maar je weet eigenlijk zelf niet hoé je het doet en in vele gevallen ook niet meer hoe je deze competentie geleerd hebt. Misschien ben je het leerproces vergeten, of misschien past deze competentie zo goed bij jouw talenten, dat er amper een leerproces geweest is (maar eerder een her-inneren van een competentie of kennis).

De valkuil die hierbij hoort, is dat we de competentie niet herkennen als ‘ik ben hier onbewust onbekwaam in’, maar dat we ze kaderen als ‘iedereen kan dit’, ‘het gaat vanzelf dus het is iets wat makkelijk is’, ‘ik doe geen moeite dus het is niet iets waar ik goed in ben’. En dat we denken dat we elk moment door de mand kunnen gaan vallen en eigenlijk angstig wachten op het moment waarop we ontmaskerd gaan worden als een incompetente bedrieger.

Tip 1: Telkens als je jezelf hoort zeggen ‘dat ging vanzelf, het stelt niks voor’ herkader je dit naar ‘het voelt alsof ik niets speciaals doe, maar dit is één van mijn onbewuste competenties.’

Factor 2: Je ziet vooral wat je niét kan, en niet wat je wél kan.

Oh jee, dat gesprek met die ene klant waarin ik die domme vraag stelde. En oh hemel, die nieuwe workshop waarin die ene oefening echt niet goed werkte. Ja ja, die zien we, die fouten. Maar alles wat we wél goed doen? We moeten moeite doen om dat te zien, en àls we het zien, dan zetten we factor 1 weer in: ‘ach, zo moeilijk was dat niet hoor, dat kan iedereen, dat is niet zo belangrijk, dat telt niet mee, … ‘ You get the picture!

Tip 2: Benoem voor jezelf wat je goed gedaan hebt, en merk op wat dat met je doet. Welke gevoelens en gedachten komen er? Onderzoek die gevoelens en gedachten, want ze geven je waardevolle info over de lading die hangt aan ‘zien en benoemen wat je goed kan’.

Factor 3: Je vergelijkt jezelf qua competentie met experts. Neen, niet met gewone experts, met top, experts. Neen, niet met gewone top-experts, met de aller-aller-aller-hoogste TOP-experts.

Ben ik goed in wiskunde? Vergelijk met Einstein. Ben ik goed in talen? Vergelijk met een native speaker. Ben ik een goede moeder? Vergelijk met alle experts samen die tegenstrijdige dingen zeggen waar je allemaal tegelijk aan moet kunnen voldoen.

Gevolg: in plaats van te leren van andermans competentie, zink je dieper en dieper weg in je eigen vermeende gevoel van incompetentie, waarbij je vergeet dat ook de experts fouten maken, dat je een heel beperkt beeld van hen hebt (alleen wat ze goed doen, niet hun mindere kanten) en dat ook zij een leerproces hebben doorgemaakt (en nog doormaken!).

Tip 3: Vergelijk jezelf niet met de TOP-experts, maar vergelijk je met je eigen niveau van gisteren, vorige week, een jaar geleden.

Factor 4: Je bent niet goed in het zien, voelen, opmerken van feedback. En hiermee bedoel ik heel ruim: je kan niet goed opmerken welk effect jouw daden hebben.

Vaak ligt dit aan onszelf (zie factor 2), vaak ook is het effect van gedrag niet zo duidelijk.

Neem nu mijn eigen vak: ik stel vragen, ik benoem, ik kader. Maar het is niet altijd duidelijk te zien wat het effect is. Als ik zélf een coachingsklant ben , dan voel ik heel duidelijk of er een effect is of niet. Soms direct, soms pas veel later. Soms heel rechtstreeks, soms via vele omwegen. Maar als ik aan de coach-kant zit en een proces begeleid, dan is dat vaak minder duidelijk. Wat is er veranderd, en, nog belangrijker voor iemand die worstelt met het thema competentie: wat is mijn bijdrage, en wat heeft de klant zélf gedaan?

(Ik geef toe dat ik op zo’n momenten wel eens tiekem terugverlang naar mijn vorige job. Niet naar de inhoud, maar naar de duidelijkheid: een formulier is getekend, of het is niet getekend. Een commissie geeft toestemming, of ze geeft geen toestemming. Je hebt aan een project een bijdrage geleverd, of je hebt geen bijdrage geleverd.)

Tip 4: Vraag feedback aan iemand die expert is in het geven van precisie-info. “Toen jij dat en dat zei, had dat dat-en-dat effect”. “Toen we die oefening deden, heb ik daar dat-en-dat van geleerd.” Merk op welke feedback herhaaldelijk terugkomt of welke effecten er steeds weer ontstaan als jij b ij een project betrokken bent.

Factor 5: Je neemt verantwoordelijkheid op voor iets wat niet van jou is.

Op het eerste zicht lijkt dit een hele duidelijke: als je iets probeert te doen wat je niet kàn doen omdat het niet in jouw handen ligt, dan heb je niets onder controle en kan je dus ook geen gevoel van competentie ontwikkelen.

Maar het is een heel verraderlijke! Want vaak zien we niet goed het onderscheid tussen wat we wél in handen hebben en wat niét. Zorgen dat mijn kind gelukkig wordt? Heb ik niet in handen. Haar leren hoe ze kan aangeven wat ze nodig heeft? Daar kan ik me iets bij voorstellen.
Als projectleider zorgen dat een project de deadline haalt? Heb je niet in handen. Helder zijn in je communicatie, hindernissen boven tafel brengen en grenzen aangeven? Dat is iets wat je wél kan doen.

Tip 5: Onderzoek wat je patroon is in het dragen van andermans verantwoordelijkheid. Is het iets wat je herkent in verschillende contexten van je leven?

Meer lezen?
Stephanie Tolan: Self-Knowledge, Self-Esteem and the Gifted Adult (http://www.stephanietolan.com/self-knowledge.htm)
Valerie Young, Overcome the impostor syndrome (http://www.impostorsyndrome.com)

Ann Van Riet
Althea training & coaching
www.althea-training.be

Eén gedachte over “Waarom voel ik me vaak zo incompetent? Ann Van Riet.”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *