Procedures volgen of puzzelen

Tijdens een gesprek met een hoogbegaafde zag ik opeens een duidelijk verschil tussen hoogbegaafden en andere mensen. Het was een Aha-erlebnis die ik graag wil delen in een column.

Zoals we allemaal weten bestaat het grootste deel van de samenleving uit het uitvoeren van bepaald vaststaand gedrag. Bij de kassa gaat het op een bepaalde manier, met een klant heb je een andere procedure en met je baas weer een andere. Procedures geven vastigheid en zekerheid. Je weet wat je kunt verwachten in een bepaalde situatie, ook vice-versa en dat geeft rust. Tenminste voor de meeste mensen.

Heel globaal bekeken kun je constateren dat de meeste mensen eigenlijk procedures uitvoeren. Bepaalde stapjes wel/niet doen in bepaalde situaties. Het denkwerk zit er dan vooral in de keuze van, welke procedure moet ik nu volgen. En die keuze zorgt voor bepaald gedrag. Daarbij wordt in de uitvoering van die procedure ook wel afgetast of de door jou gehanteerde procedure nog verbeterd kan worden en dan kijk je naar de ander. Bv. naar de lengte van de stilte die weleens in een gesprek ontstaat. Is die stilte te lang, meer dan 3 seconden, dan is het tijd om na te denken of de door jou gevolgde procedure wel klopt en of de inhoud van je procedure correct door jou wordt uitgevoerd.

Ik heb geen procedures. Ik ken wel veel procedures maar nooit als 1 geheel. Ik ken wel de puzzelstukjes waarmee ik procedures in elkaar kan flansen voor een bepaalde gelegenheid of situatie. Ik kom daarmee vaak net weer even anders over want puzzelstukjes plaatsen kan op vele manieren. Een bijkomend voordeel is dat ik tijdens het puzzelen, tijdens gedrag, iets heb om over na te denken. Mijn hoofd is lekker bezig. Iets waar de meeste mensen toch liever even voor willen gaan zitten.

Als je zo kijkt naar het verschil tussen gewone mensen en hoogbegaafde mensen, vallen er wel veel puzzelstukjes in elkaar. Een hoogbegaafde komt al gauw onzeker over of onduidelijk, een hoogbegaafde weet niet hoe het hoort, etc.. En dat is logisch als je steeds opnieuw jouw gedrag bij elkaar puzzelt. Even een vrolijke noot er tussen? Geen probleem! Even dit ter berde brengen? Erg interessant! Procedure volgen? Saai! En dan moet je ook die procedures allemaal als 1 geheel onthouden? Een groot probleem want waar moet je dan over nadenken?

Bij hoogbegaafden kan ik 2 groepen zien. De ene groep hanteert de procedures, meestal wel tot op de komma maar toch en de andere groep puzzelt. Voor de eerste groep is de wereld helder en overzichtelijk, ze houden hun denkraam bezig met de details van de vele procedures en zijn daarom vaak detaillistisch en nauwkeurig tot ver achter de komma. Faalangst en perfectionisme wat nadelig uitpakt liggen bij die groep op de loer. De andere groep is niet te volgen, niet te vatten voor de meeste mensen. Ook niet voor de eerste groep. Zij puzzelen alles bij elkaar, het heelal is hun speelruimte. Succesangst, eigenlijk het niet meer vrij kunnen puzzelen, ligt op de loer. Maar ook het verliezen van de aandacht voor de alledaagse zaken als eten en rekening houden met andere mensen, zijn effecten van teveel puzzelen.

Zoals alles in het leven is een evenwicht vinden tussen procedures volgen en puzzelen, rekening houdend met jezelf, de beste optie. Het is niet erg om af en toe even een procedure te volgen en het is niet erg als je veel puzzelt. Het wordt erg als je als puzzelaar de procedurevolger niet de ruimte en respect geeft. Net zo erg als dat de procedurevolger, de puzzelaar niet respecteert en die de ruimte biedt om te zijn wie hij/zij is. Maar voor je iemand het voordeel van de twijfel geeft moet je weten wat het verschil is en waar dit vandaan komt. Met adequate kennis kun je samenleven.

Willem Wind.

3 gedachten aan “Procedures volgen of puzzelen”

  1. Wat een mooie observatie in het eerste gedeelte. Voor het tweede gedeelte ben ik het denk ik met Klaske eens dat er niet zo iets als 2 verschillende groepen bestaan, maar dat ze altijd in één persoon aanwezig kunnen zijn. Situationeel zal je meer of minder procedures afdraaien, iedereen heeft sowieso wel ergens procedures voor, een HB-er zal wellicht minder procedures gebruiken. Net zoals ze bijvoorbeeld de rekentafels niet automatiseren (sommige HB-ers).

    Een gevolg hiervan is wel dat HB-ers voor andere minder “grijpbaar” en in ieder geval minder begrijpbaar zijn. Op bijvoorbeeld de werkvloer kan dat lastig zijn. Dan weet men niet meer wat ze aan je hebben. Hier heb ik zelf wel voorbeelden van. Daar werd me dan expliciet op gewezen, en ik herinner me dat ik iets zei als: “Maar dan word ik voorspelbaar, en dat is helemaal niet leuk”. Voor mezelf is dat dan niet leuk, maar voor anderen is dat wel handig natuurlijk. Voorspelbaarheid van werknemers…

    Het zit hem ook in zaken als anders gaan kleden, een hoed opzetten, verschillende routes blijven uitproberen, af en toe iets ontregelends zeggen, etc.

    Ik ga deze meenemen in mijn onderzoek naar hoogbegaafden in arbeidsloze situaties. (On)voorspelbaarheid en het al dan niet volgen van procedures. Dank voor de observatie.

  2. Bijzondere observatie, ook helder omschreven en herkenbaar. Denk wel dat Klaske ook gelijk heeft dat beide modellen ook bij 1 persoon kunnen ‘huishouden’.

  3. Interessante waarneming. Toch heb ik de indruk dat je gepuzzel hier niet helder uitgepakt is. Ik zie de twee groepen die je schetst met enige regelmaat in een en dezelfde persoon langskomen.
    Als er niet veel bijzonders aan de hand is de ene methode, als er veel stressfactoren zijn de andere methode. Waarbij het een en het ander per persoon dan weer op twee manieren kan werken. Dus puzzelaars die bij stress procedures gaan volgen en procedurevolgers die bij stress gaan puzzelen.

    Aanvulling? Of weerspreking? Beide is mogelijk, daar ben ik nog niet over uit. 😉

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *