Wilma van Galen.
Synesthesie betekent ‘samen waarnemen’. Van synesthesie is sprake als we meerdere zintuigen gebruiken om iets waar te nemen.
Er zijn synestheten die bij het horen van muziek kleuren zien; bij wie letters en/of cijfers een kleur hebben et cetera. Bij de meeste synestheten speelt kleur een rol maar er zijn ook synestheten die bij bepaalde geluiden een smaaksensatie krijgen of iets ruiken bij bepaalde beelden.
Elke synestheet ervaart op zijn/haar eigen unieke manier. Voor de schrijver Daniel Tammet zijn zowel de woensdagen als het cijfer 9 blauw, maar voor een ander heeft de woensdag en/of het cijfer 9 een andere kleur.
Bij het horen van muziek ervaren de meeste mensen meer dan alleen de muziek. Herinneringen kunnen worden opgeroepen door muziek. En als je luistert naar ‘de Moldau’ kan je beelden krijgen van een beekje en een kolkende rivier.
Het verschil met een synestheet die kleuren bij het horen van muziek ziet, is dat het voor hem/haar niet uitmaakt welke muziek er wordt waargenomen. Het ervaren van kleur staat niet in relatie tot een herinnering of een bepaalde associatie.
Onderzoek staat nog in de kinderschoenen maar wat wel met hersenscans aangetoond is, is dat de hersenen van synestheten anders reageren.
Een theorie is dat we met deze gave zijn geboren maar dat de meeste mensen deze gave kwijt raken in het 1e levensjaar. Een aantal verbindingen, die bij de meeste mensen wegvallen blijven bij een x-aantal mensen bestaan. Bij deze theorie hoort de idee dat voor baby’s, alle prikkels één groot bad zijn en dat een volwassen synestheet geleerd heeft om informatie te filteren.
Een alternatieve theorie is dat informatie lekt in de hersenen. Een signaal dat voor het gehoor is bestemd lekt terug naar visuele gebieden.
Hoewel er (nog) geen ‘synesthesie -gen’ is ontdekt lijkt het er wel op dat erfelijkheid een rol speelt.
Overigens is de manier waarop we naar zintuigen en zintuiglijke ervaringen kijken afhankelijk van de cultuur waarin wij leven.
Wij gaan er van uit dat er vijf zintuigen zijn maar ene Albert Soesman stelt bijvoorbeeld dat er 12 zintuigen zijn. Wat ook een rol speelt is dat binnen de ene cultuur veel waarde wordt gehecht aan een bepaald zintuig terwijl binnen een andere cultuur deze een veel kleinere rol speelt.
Voor wie hier meer over wil lezen is het boek ‘Reis door het rijk der zinnen’ van Ackerman een aanrader.
Synesthesie is handig bij het onthouden van allerlei zaken omdat door het gebruik van meerdere zintuigen tegelijk, er direct of veel eerder een patroon te zien is.
Daarnaast is het hoe dan ook verrijkend want de beleving wordt breder en dieper.
Het is ook geen toeval dat veel kunstenaars en creatieve geesten een vorm van synesthesie hebben.
Sommige mensen vinden het niet altijd even handig omdat kleuren bijvoorbeeld kunnen afleiden. Je wilt bijvoorbeeld iets proeven maar de kleuren zitten in de weg. Het denken gaat langzamer, vanwege de verwerking van al die zintuiglijke waarnemingen, maar daarentegen kunnen synestheten snel associëren, verbanden zien en metaforen bedenken.
Ik kan weinig in de literatuur vinden over synesthesie in relatie tot autisme (i.h.b. het Syndroom van Asperger) en hoogbegaafdheid.
Volgens Crétien van Campen is er naar zijn weten geen correlatie tussen synesthesie en hoogbegaafdheid maar vooralsnog ben ik wel zo eigenwijs om te denken: ‘is dat zo?’
Wanneer je er van uit gaat dat zowel hoogbegaafden als synestheten meer werkende verbindingen in hun hersens hebben; zowel beelddenkers als synestheten vaker linkshandig zijn dan andere mensen en beelddenkers vaker hoogbegaafd zijn lijkt mijn ‘is dat zo’ niet geheel uit mijn duim gezogen.
Snel geredeneerd en niet gehinderd door veel achtergrondkennis zou het mij niet verbazen wanneer ooit uit onderzoek blijkt dat synesthesie en beelddenken vooral voorkomt bij slimmeriken en dat het gros daarvan linkshandig is.
In het boek ‘Tussen zinnen’ van Crétien van Campen wordt uitgebreid ingegaan op synesthesie en op de website www.synesthesie.nl kan je ook informatie vinden over het onderwerp.
Wilma van Galen, www.wilmavangalen.nl