‘Wat betekent hoogbegaafdheid nou eigenlijk voor mij?’, is een vraag die veel slimmeriken zich stellen. De rijtjes met kenmerken en/of de uitslag van een IQ test zijn interessant maar hoe vertaal je het naar je zelf? Naar je gevoelsleven, je gedachten, je gedrag, je leven?
Na het schrijven van de stukken waarin de parabel van de olifant en de zes blinde mannen een rol speelt, zie ik opeens voor me dat hoogbegaafden nog wel eens op de olifant willen klimmen. ‘Normaal begaafden’ houden zich vast aan de flanken van de olifant; grijpen een oor of pakken de staart. Een hoogbegaafde klimt echter (mits hij niet in onderpresteren en aanpassen is blijven steken) op de rug van de olifant. Mensen die volgens de definitie normaal zijn blijven oogcontact houden met de huid van de olifant. Ook al kijken ze naar links, rechts of naar boven; het grijs blijft in hun blikveld. Slimmeriken daarentegen kunnen zowel huid als lucht zien en dat is een wezenlijk verschil.
‘Normaal begaafden’ denken in de regel concreet en slimmeriken hebben een sterke neiging tot abstract denken. Concreet denken heeft te maken met nadenken over onderwerpen die het heden betreffen en/of zichtbaar zijn. In de eerste levensjaren denken we allemaal concreet en afhankelijk van leeftijd, slimheid en ontwikkeling gaan we op een zeker moment in meer of mindere mate, ook abstraheren.
Bij het abstract denken gaat het meer om voorstellingen die men van bepaalde zaken kan maken die men niet in de realiteit kan zien, voelen of met andere zintuigen waar kan nemen. Abstractie komt van het Latijnse woord abstraheren wat ‘weglaten’ betekent. Abstractie is het weglaten van alle niet essentiële informatie of kanten om meer fundamentele structuren zichtbaar te maken. Iets dat je in staat stelt om te conceptualiseren (de samenhang & overeenkomst tussen verschillende zaken zien) of te generaliseren (in staat zijn om ideeën, mentale constructies en regels op verschillende zaken toe te passen). Door abstraheren kan je boven de materie gaan staan en voorbij de lijntjes kijken.
Het vermogen om op een ‘hoog niveau’ abstract te kunnen denken heeft invloed op je manier van leren. Onderwijs en informatieoverdracht vinden in de regel plaats via de bottum-up methode (van concreet naar abstract; van delen naar geheel) terwijl een slimmerik veel meer heeft aan ‘top-down’. En het heeft invloed op hoe mensen je zien en op je manier van communicatie. Wanneer je alleen of voornamelijk op een abstracte manier communiceert, zal je regelmatig niet begrepen worden. Men snapt bijvoorbeeld werkelijk niet wat je bedoelt, zien het belang van iets niet in of je wordt pakweg neergezet als een rationeel mens terwijl onder het abstracte denken, net zo goed een mens zit mét gevoel.
Om in de metafoor van de olifant te blijven. Op de rug van een olifant is minder plek dan bij zijn voorkant, achterkant en zijdes. Er zijn veel meer mensen die concreet denken en soms iets abstract maken dan mensen die juist die tegenovergestelde neiging hebben. Niet fijn. Eenzaamheid ligt op de loer als je niemand hebt met wie je op jouw niveau kunt communiceren. Tevens kan het nog wel eens een demotiverend effect hebben op leer- en werkprestaties. Je zuigt iets uit je duim op een abstract niveau en men vindt je visie fantastisch. Of je ziet bijvoorbeeld wat er binnen een systeem hapert en wat de oplossing zou kunnen zijn maar wanneer je dat naar voren brengt wordt je niet begrepen of men neemt afstand omdat men zich bedreigt voelt.
Maar er is hoop………… ‘Slim zijn is leuk mits je slim doet’ is niet voor niets mijn slogan. Als slimmerik kan je je slimheid ook bijvoorbeeld inzetten om af te dalen. De meeste mensen kunnen niet omhoog; jij kunt wel omlaag. Het is niet de bedoeling om opeens een concreet denkend mens te worden maar je kunt wel je manier van communiceren veranderen zodat je in ieder geval verbinding kunt maken met een ander. Al blijft het van groot belang dat je ook mensen in je omgeving hebt en voer tot je neemt die past bij het ‘boven op de olifant zitten’. Naar beneden glijden en niet meer naar boven kunnen terwijl daar wel je thuis is, is niet fijn.
Wilma van Galen
