Maand: september 2013

Auteur: James Webb
ISBN: 9023250338
Via een collega kreeg ik dit boek te leen en heb het echt verslonden. De vertaling is niet geweldig en de stukken over persoonlijkheidsstoornissen kloppen niet helemaal, maar voor de rest is het een heel nuttig boek!
Als Kinder- & Jeugdpsycholoog kom ik regelmatig de labels ODD, ADHD, autisme en depressie tegen bij kinderen. Nu specialiseer ik mij in hoogbegaafdheid en heb daardoor een andere doelgroep dan de meeste Kinder- & Jeugdpsychologen. Ook merk ik dat ik een andere benadering op de kinderen heb dan reguliere instellingen. Ik kijk als het ware met een HB-bril naar het kind, waardoor ik zeker niet altijd op dezelfde conclusies kom als andere psychologen.
Ook ben ik geen GZ-psycholoog. Dit wil zeggen dat ik een bepaalde tweejarige opleiding na mijn master Kinder- & Jeugdpsychologie niet heb gedaan. Hierdoor word ik niet vergoed door zorgverzekeraars en mag ik geen diagnoses stellen. Ik mag wel onderzoek doen en daar conclusies uit trekken over de ernst en verklaringen voor problematiek, maar de labels mag ik niet plakken. Stiekem ben ik daar heel erg blij mee, omdat ik me niet bezig hoef te houden met het zoeken naar kenmerken van stoornissen. Wanneer een kind heel goed binnen een plaatje van een stoornis past en ik het idee heb dat een label wel kan helpen voor extra hulp, zal ik zeker doorverwijzen. Maar het zal nooit gebeuren dat de termen autisme, ADHD of ODD in mijn verslagen staan. Ik heb wel ervaring met de manier waarop mensen aan de haal gaan met die termen, zeker in het onderwijs, waardoor ik het heel bewust niet doe.
Toen ik dit boek las werd mij nogmaals duidelijk hoe nuttig het kan zijn om met zo’n HB-bril naar kinderen te kijken. Het verklaart veel problemen die gedragsmatig misschien op een stoornis zouden lijken, maar een hele andere oorzaak hebben dan wanneer het echt om een stoornis gaat. Hierdoor is de oplossing voor de problematiek ook anders. Mijn hoop is dat zoveel mogelijk professionals in de GGZ dit boek gaan lezen, zodat misdiagnoses minder vaak voorkomen. Zo kan de boodschap ‘er is iets mis met jou, jij moet je aanpassen omdat je een stoornis hebt’ aan kinderen minder snel worden gegeven.
Hoogbegaafde mensen zijn juist enorm sociaal vaardig, gedreven, gemotiveerd, leergierig en geconcentreerd wanneer ze in de juiste omgeving zitten. Tip aan iedereen die iets met psychologen wilt en (een vermoeden van) hoogbegaafdheid in het spel is: zoek iemand die ook met een HB-bril ernaar kijkt. En misschien ook: lees het boek.

Bio drs. Lisanne van Nijnatten:
Lisanne is Kinder- & Jeugdpsycholoog die zich in haar bedrijf Edu & ik (edu-en-ik.nl) richt op onderwijsadvisering, projectontwikkeling, diagnostiek en begeleiding. Haar expertise ligt voornamelijk in hoogbegaafdheid, leren leren en autisme. Hiernaast is zij docent aan de Universiteit Utrecht op het gebied van diagnostiek en testtheorie.

drs. Lisanne van Nijnatten:

Sinds het najaar van 2012 is er in Nederland een nieuwe IQ test op de markt, de Revisie Amsterdamse Kinder Intelligentie Test tweede editie (RAKIT-2). In juli 2013 heeft deze test een positieve beoordeling gekregen van de Commissie Testaangelegenheden Nederland (COTAN). Hiermee hebben we een goede nieuwe aanwinst op het gebied van intelligentie onderzoek.

De RAKIT-2
De RAKIT-2 is een IQ test voor kinderen op de basisschool van 4 tot en met 12 jaar. Voor kinderen in deze leeftijd op het voortgezet onderwijs zijn geen betrouwbare normen. De RAKIT-2 kan IQ scores tussen 40 en 145 meten. Naast een totaal IQ score, levert de RAKIT-2 afname ook vier factorscores op. De vier factoren zijn als volgt: Verbale vlotheid, verbaal leren, ruimtelijk inzicht en oriëntatie en perceptueel redeneren. Hierbij maakt de RAKIT-2 een duidelijk onderscheid tussen verbaal en niet-verbaal, maar ook tussen het verwerken en het handelen met informatie. Zo ontstaat er een genuanceerd beeld van een intelligentieprofiel.
RAKIT-2 ten opzichte van de WISC-III
Nu er een nieuwe test op de markt is, kan dit een aardige concurrent worden voor de meest gangbare intelligentie test binnen deze leeftijd, de Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-III). Het materiaal van de WISC-III stamt inmiddels al uit 1991 en is op sommige fronten verouderd. Daarin heeft de RAKIT-2 wel een klein voordeel. De factorstructuur van de WISC-III verschilt ook van de RAKIT-2. Belangrijk hierbij is wel te melden dat de voorspellende waarde van de IQ scores van de WISC-III over onder andere schoolprestaties gering is. Deze voorspellende waarde is dan ook onvoldoende beoordeeld door de COTAN. De voorspellende waarde van de RAKIT-2 is wel goed beoordeeld. Of de WISC-III hierdoor minder vaak door professionals gebruikt zal worden is nog de vraag. De RAKIT-2 kan ook gebruikt worden voor een second opinion op een onbetrouwbare WISC-III afname.

RAKIT-2 en hoogbegaafdheid
Ik werk zelf specifiek met hoogbegaafde kinderen gebruik de RAKIT-2 dus regelmatig voor bepaling van IQ scores voor een kind met een vermoeden van hoogbegaafdheid. De RAKIT-2 meet IQ scores tot en met 145. Jammer dat er nog steeds geen IQ test in Nederland beschikbaar is die IQ scores boven 145 meet. Toch prefereer ik de RAKIT-2 boven de WISC-III.
Een aantal problemen bij hoogbegaafde kinderen kan optreden tijdens een afname van testen, wat ook een IQ score kan beïnvloeden. Kinderen kunnen door perfectionisme of faalangst blokkeren, waardoor ze onvolledige antwoorden geven of weigeren antwoord te geven. Ook kan het kind verveeld raken, waardoor het opgeeft voordat een valide score is behaald. Ik heb zelf gemerkt dat de kans dat deze problemen zich voordoen kleiner is bij de RAKIT-2 dan bij de WISC-III. De RAKIT-2 vraagt minder uitgebreide antwoorden, waardoor ook bij een simpel antwoord volledige score kan worden behaald. Een plaatje aanwijzen is meetal al genoeg. Ook kan de testafname gestaakt worden wanneer een kind compleet blokkeert, waarna binnen een week de afname nog betrouwbaar afgemaakt kan worden. Natuurlijk hangt de kans op problemen ook af van de deskundigheid van de onderzoeker op het gebied van hoogbegaafdheid.
Op het gebied van creatief denken, waar binnen het klassieke triadische model van Renzulli ook een criterium voor hoogbegaafdheid ligt, heeft de RAKIT-2 een streepje voor op andere intelligentietests. De verbale vlotheid factor omvat ook een vermogen tot snel en creatief denken. Hoewel dit een klein onderdeel van de test is, geeft dit wel een mogelijkheid weer om creatief te denken en dit in concreet handelen om te zetten. Een factor die in andere intelligentietests niet voorkomt.

Naar mijn ervaring en beoordeling als professional is de RAKIT-2 dus een zeer geschikte intelligentietest voor kinderen waar hoogbegaafdheid wordt vermoed. Ik ben erg benieuwd of deze test gangbaar gaat worden onder psychologen, of dat de meesten toch graag vasthouden aan de oude vertrouwde WISC-III.

Bio drs. Lisanne van Nijnatten:

Lisanne is Kinder- & Jeugdpsycholoog die zich in haar bedrijf Edu & ik (edu-en-ik.nl) richt op onderwijsadvisering, projectontwikkeling, diagnostiek en begeleiding. Haar expertise ligt voornamelijk in hoogbegaafdheid, leren leren en autisme. Hiernaast is zij docent aan de Universiteit Utrecht op het gebied van diagnostiek en testtheorie.

Wilma van Galen
Deze uitspraak van Theo Maassen zou eigenlijk op je lippen moeten branden wanneer je één van die (hoog)begaafden bent die op allerlei gebeurtenissen op een intense manier reageert. Als je echt blij bent dan lijkt je hart uit je borstkas te komen zetten en als je verdriet hebt, dan lopen de tranen spontaan over je wangen heen. Het ‘Jantje lacht, Jantje huilt-effect’. Mits je natuurlijk niet zo’n muur om je heen hebt gezet dat weinig je nog kan raken.
Volgens de Poolse psychiater Dabrowski is die intensiteit één van de overexcitablities die ervoor zorgt dat je als hoogbegaafde groeit. Dabrowski onderscheidt overprikkelbaarheid van de verbeeldingskracht en
psychomotorische, zintuigelijke, intellectuele en emotionele overprikkelbaarheid.

In mijn blog over overexcitabilities staat bij emotionele overprikkelbaarheid: ‘
Uitingsvorm> Complexe gevoelens en emoties, een sterk en verfijnd gevoelsbewustzijn, verlegenheid. Sterk vermogen tot empathie, mededogen, verbinding ervaren. Een sterke gehechtheid aan personen, dieren of plaatsen en een emotionele intensiteit en sensitiviteit voor bijzondere kenmerken in een situatie, die niet iedereen opvallen.
Extreme reacties (enthousiast, extatisch, euforisch, trots, schuldig, angstig) en moeite hebben met het onderscheid maken tussen gevoelens van jezelf en de ander. ‘

Hoe kan deze voor veel slimmeriken; normale overprikkelbaarheid; die intensiteit van emoties en gevoelens én de extreme reacties leiden tot groei?

Doordat je meer waarneemt ‘in de wereld’ en je dieper geraakt wordt dan bij de meeste mensen het geval is wordt je meer en vaker geconfronteerd met alles wat er in je leeft.
De wereld fungeert als spiegel. Weliswaar is die regelmatig beslagen doordat je als slimmerik wezenlijk anders bent maar toch worden stukken van jezelf gespiegeld door allerlei gebeurtenissen en mensen. Los van ‘te veel aan prikkels binnen krijgen’ waardoor je overprikkeld raakt, kan je als ‘veel waarnemende slimmerik’ nog wel eens conflicten ervaren tussen je emoties & gevoelens die dat waarnemen met zich meebrengt en je gedachten.

Zolang er positieve ervaringen zijn zal de les niet geleerd worden maar zodra dat niet meer het geval is en er een conflict ontstaat, moet je wel ‘in jezelf duiken’ om te zien waar je staat. Negatieve ervaringen die pijn, teleurstelling, verdriet en boosheid te weeg brengen kunnen dienen als mest voor je groei. ‘Negatieve’ emoties & gevoelens en de intensiteit waarmee je kunt reageren, kunnen gekanaliseerd worden door te gaan kijken naar de oorzaak van de heftigheid waarmee je reageert. –en wat heftig is, bepaalt een ieder lekker voor zichzelf; alleen met een intrinsiek verlangen tot groei, ontstaat groei-

Dit kijken kan leiden naar een stuk zelfinzicht dat maakt dat je anders gaat waarnemen, voelen, interpreteren en reageren. Wanneer je diep in jezelf duikt kan je je kracht, kwaliteiten en liefde aanschouwen maar evengoed die donkere kant waar van alles huist waar je eigenlijk liever niet naar kijkt.
Door je eigen pijn en vreugde tot in den diepste te doorleven, er naar te kijken en te accepteren leer je jezelf kennen, kan je liefde en mededogen voor jezelf ontwikkelen. Iets waardoor je uiteindelijk beter voor jezelf leert zorgen om uiteindelijk zo met je overexcitabilities om te gaan dat je de vruchten plukt van je gevoeligheid en in veel mindere mate conflicten ervaart en extreem overprikkeld raakt. Een proces dat doorgaat totdat denken en voelen met elkaar versmolten zijn. Een proces dat ervoor zorgt dat je uiteindelijk ook met meer mededogen en empathie de wereld zult betreden.

Miscommunicatie

Het nadeel (en soms voordeel) van dusdanig intens reageren is dat mensen nog wel eens betekenis aan je gedrag koppelen die niet klopt met hoe jij in zijn totaliteit iets ervaart en wat je gedachten erover zijn.
Heftige reacties kunnen een aardige bron zijn van miscommunicatie. Hoe je reageert, is vaak maar een deel van wat je voelt en denkt. Leve de meerlagigheid van slimmeriken!
Je eerste primaire reactie op iets vervelends kan heftig zijn en dat kan doordat er iets in je brult om aandacht maar het kan evengoed met de intensiteit van de prikkel te maken hebben. Alsof je even in contact komt met ijskoud water en opveert. Iets waar veel normaal begaafden minder last (en lust) van lijken te hebben. Iemand moet je wel erg goed kennen om je werkelijke gevoel aan te voelen en te plaatsen.

Verzuipen of zwemmen

Om jezelf staande te houden is het van essentieel belang om te gaan kijken naar je reacties en wat er onder ligt. Niet alleen vanwege het contact met jezelf en je algehele welbevinden maar ook vanwege de interactie met de buitenwereld. Er zijn maar weinig mensen die zo ver zijn dat ze zinnig kunnen reageren op intense reacties, er geen oordeel van koppelen, hun grenzen goed kunnen aangeven en het niet op zichzelf betrekken.
De meeste mensen zullen eerder de benen nemen omdat ze niet weten hoe te reageren.
En met degene die niet zo snel zich omdraaien omdat ze even intens zijn kan er een proces ontstaan van aantrekken en afstoten. Natuurlijk kan je een ander verwijten dat door haar/zijn toedoen je zo emotioneel reageert en/of een helpende hand eisen maar wat je dan in feite doet is om een reddingsboei vragen om zodoende te voorkomen dat je niet bij je eigen diepte aankomt. Al kan een aai over je bol, een schouder om bij uit je huilen en een luisterend oor wonderen doen in het gehele proces.

Zwemmen

Ervaar en voel maar leer wel te zwemmen in dat bad van emoties en gevoel. Voorkom dat je verzuipt.

Wilma van Galen